Muốn thu phí báo chí, cần coi độc giả là khách hàng chính yếu

Các cơ quan báo chí nếu coi báo điện tử là một sản phẩm thương mại hóa còn người đọc là khách hàng sẽ có hướng đi khác biệt.

Thu phí báo chí như thế nào đang là vấn đề nan giải với báo chí hiện nay

Không phải mọi cơ quan báo chí sẽ có hướng đi giống nhau với vấn đề thu phí người dùng. Tùy vào nhiệm vụ trọng tâm, định hướng phát triển và đội ngũ nhân sự, mỗi cơ quan báo chí đều đã và đang vạch ra những hướng thu phí người dùng khác nhau.

Vậy với một cơ quan báo chí nhìn nhận báo điện tử như một sản phẩm thương mại hóa, được định giá và bán cho khách hàng là những người đọc, cơ sở nào để xây dựng giải pháp này?

Bán hàng trên sàn thương mại điện tử

Nếu coi mỗi bài viết thu phí trên báo điện tử là một sản phẩm được bán trên e-commerce. Cơ quan báo chí sẽ hình dung ra những yếu tố quan trọng cần làm. 

Giờ đây, mỗi bài báo sẽ không có mức giá giống nhau, mà được định giá theo chất lượng bài viết. Lẽ đương nhiên, bài chất lượng càng cao thì càng đắt và ngược lại. Mỗi cơ quan báo chí có thể xây dựng một bộ tiêu chí chất lượng bài viết khác nhau hướng tới nhóm đối tượng độc giả khác nhau. Ví dụ độc giả trẻ đánh giá cao hình ảnh trực quan, infographic sinh động, ngôn ngữ bắt trend. 

Nhưng như thế vẫn là chưa đủ, sản phẩm báo chí muốn định vị như một sản phẩm được bán trên sàn thương mại điện tử còn phải có thêm phần đánh giá của người mua, tức người đọc. Giống như mua hàng có review, độc giả trả tiền cũng phải được quyền đánh giá chất lượng bài viết theo các tiêu chí từ 1-5 sao, qua đó là cơ sở để người mua sau đưa ra quyết định.

Báo chí trả tiền cũng phải có phần đánh giá chất lượng bài viết cho độc giả (hình ảnh mang tính minh họa. Ảnh: Phương Nguyễn)

Xa hơn, sản phẩm báo chí có thể áp dụng những hình thức khuyến mại, giảm giá giờ vàng để kích thích người mua vào một ngày lễ hoặc dịp đặc biệt nào đó. Cơ quan báo chí cũng có thể tập hợp các bài viết cũ chất lượng vào một gói combo để bán cho độc giả trong những ngày kỷ niệm, ngày lễ lớn. 

Ngoài ra, nếu coi báo chí là sản phẩm trên sàn thương mại điện tử, cơ quan báo chí cũng phải tích cực chung tay chống lại nạn hàng nhái, hàng giả báo chí. Đó là những bài viết cắt xén, fake news, giật tít câu view núp bóng trên mạng xã hội hoặc các website trái pháp luật. Chỉ có như vậy, một sàn thương mại điện tử báo chí mới có sức sống để phát triển và cho ra đời những sản phẩm báo chí chất lượng.

Bán quảng cáo kiểu Facebook, Google

Người dùng chắc hẳn rất khâm phục khả năng quảng cáo hướng đối tượng của Facebook hay Google. Chỉ vừa mới suy nghĩ trong đầu, có thể các nền tảng này đã hiển thị ngay quảng cáo tương ứng đập vào mắt người xem. 

Quảng cáo hướng đối tượng giúp người bán nhanh chóng tìm được đúng người cần mua, giúp Facebook thu về doanh thu quảng cáo hàng chục tỷ USD dù xuất phát điểm muộn hơn rất nhiều các đại gia công nghệ khác. 

Facebook và Google rất giỏi trong việc nhắm đúng đối tượng người dùng

Sẽ ra sao nếu báo chí thu phí cũng cung cấp nội dung hướng đối tượng như vậy? Bằng việc phân tích dữ liệu người dùng, cơ quan báo chí có thể ngay lập tức cung cấp bài viết thu phí đúng nhu cầu mà người đọc đang cần. Chẳng hạn, người đọc đang tìm mua smart TV mới và họ thấy ngay những bài viết đề xuất về hướng dẫn mua smart TV trên báo điện tử. 

Tất nhiên đây là việc nói dễ hơn làm, bởi xây dựng cơ sở dữ liệu lớn Big Data, bảo mật 4.0, thuật toán AI hay truy vết người dùng không phải thứ đúng chuyên môn của cơ quan báo chí.

Nhận donate từ người hâm mộ

Các streamer giàu nhất Việt Nam hiện nay đều có một nguồn thu không nhỏ từ tiền ủng hộ (donate) của người hâm mộ xem livestream. Nếu nhìn nhận sản phẩm báo chí theo hướng này, rõ ràng là hiện chưa có cách nào để độc giả donate cho các tác giả có bài viết sâu sắc, có tính lan tỏa cao.

Như vậy, thay vì thu phí bài viết, đây là hình thức thu phí tự nguyện dựa trên cơ sở là người đọc yêu mến tác giả bài viết đó. Tất nhiên, thay vì tặng tiền mặt, cơ quan báo chí có thể biến thể nó thành những loại quà tặng, icon ảo như tặng hoa, quả, bánh sinh nhật với định giá khác nhau.

Độc giả liệu có thể donate cho tác giả có bài viết hay, chất lượng? (hình ảnh mang tính minh họa. Ảnh: Phương Nguyễn)

Phương thức này có thể áp dụng cho những bài viết mang tính giải trí, thể thao hoặc công nghệ, nơi các tác giả hoàn toàn có thể xây dựng thương hiệu cá nhân để nhận donate từ người đọc. Thực tế hiện nay, nhiều nhà báo thể thao đã có những kênh YouTube riêng để thu hút người xem khá hiệu quả.

Với việc tự xây dựng nền tảng donate ngay trên chính báo điện tử, cơ quan báo chí có thể giữ lại nguồn thu đó và chia sẻ cho các tác giả theo một tỷ lệ hấp dẫn hơn những gì mà YouTube hay Facebook hiện nay trả cho họ. 

Bằng những góc nhìn đa chiều, đánh giá và suy xét một cách cẩn trọng, cơ quan báo chí có thể từng bước thu phí người đọc hoặc miễn phí thu tiền sau tùy theo những cách tiếp cận riêng. Tuy nhiên, chỉ khi nào coi độc giả là khách hàng cần phục vụ, báo chí mới có hướng thương mại hóa đúng đắn.

Phương Nguyễn

Cải tiến phương thức thu phí báo chí bằng các mô hình công nghệ

Một số phương thức thu phí ở các ngành công nghệ khác có thể là mô hình để báo chí học hỏi.